1. Inleiding
De reikwijdte van de jeugdhulpplicht in de Jeugdwet vormt al enkele jaren een belangrijk onderwerp in gesprekken over de jeugdzorg. In de Hervormingsagenda Jeugd staat dat de wetgever de Jeugdwet gaat aanpassen om deze reikwijdte te verduidelijken en af te bakenen c.q. te begrenzen.1 Dit wetgevingstraject neemt tijd in beslag. Gemeenten, en meer specifiek hun gemeenteraden, kunnen in de tussentijd in hun verordeningen met deze afbakening van de jeugdhulpplicht aan de slag.
Het ministerie van VWS en de VNG stellen deze handreiking beschikbaar. Daarmee ondersteunen zij gemeenten vooruitlopend op deze nieuwe wetgeving.2 Victor Advocaten & Adviseurs is gevraagd om de handreiking op te stellen.
De handreiking geeft een antwoord op een zestal vragen:
1. Wat is het juridische kader voor het afbakenen van de jeugdhulpplicht in de gemeentelijke verordening zoals dat voortvloeit uit de Jeugdwet? Hoe verhoudt deze zich tot de gewenste afbakening beschreven in de Hervormingsagenda Jeugd?
2. Wat is politieke besluitvorming als het gaat om afbakenen van de jeugdhulpplicht in de gemeentelijke verordening? Hoe verhoudt deze politieke besluitvorming zich tot de gewenste afbakening beschreven in de Hervormingsagenda Jeugd?
3. Hoe verhouden het juridische kader onder 1) en politieke besluitvorming onder
2) zich tot elkaar? Hoeveel politieke beslisruimte hebben gemeenten juridisch gezien?
4. Welke afbakeningen van jeugdzorg hanteren gemeenten op dit moment in hun verordeningen? Welke mogelijkheden laten gemeenten nog onbenut?
5. In hoeverre maken gemeenten gebruik van de politieke beslisruimte? Welke mogelijkheden laten gemeenten nog onbenut?
6. Hoe zijn deze mogelijkheden voor afbakening te vertalen (via politieke besluiten) naar concrete bepalingen in verordeningen voor jeugdzorg? Hoe kunnen gemeenten deze bepalingen implementeren in hun verordening?
De handreiking beschrijft met het beantwoorden van de eerste drie vragen een beoordelingskader. Dit beoordelingskader maakt inzichtelijk welke lokale politieke beslisruimte gemeenteraden hebben bij het afbakenen van de jeugdhulpplicht, waarom zij deze hebben en hoe zij deze kunnen gebruiken. Met het beantwoorden van de laatste drie vragen past de handreiking het beoordelingskader toe.
Om de vragen te beantwoorden, kent de handreiking de volgende opbouw.
- Hoofdstuk 2: Dit hoofdstuk beschrijft de gewenste afbakening van de jeugdhulplicht in de Hervormingsagenda Jeugd.
- Hoofdstuk 3: Dit hoofdstuk brengt het juridische kader in beeld zoals dat geldt bij het afbakenen van de jeugdhulpplicht.
- Hoofdstuk 4: Dit hoofdstuk geeft een definitie van lokale politieke besluitvorming en koppelt deze aan afbakening van de jeugdhulpplicht.
- Hoofdstuk 5: Dit hoofdstuk beschrijft op basis van bevindingen in hoofdstuk 3 en 4 hoeveel beslisruimte het juridische kader op dit moment geeft voor die lokale politieke besluitvorming.
- Hoofdstuk 5: Dit hoofdstuk verbindt de beslisruimte die bestaat in de gewenste afbakening in de Hervormingsagenda Jeugd.
- Hoofdstuk 6: Dit hoofdstuk past het beoordelingskader toe op de praktijk. De gevonden mogelijkheden voor afbakening staan in een schema. Dat schema is toegepast op verordeningen van vijftien gemeenten. Daarmee laat de handreiking zien in hoeverre deze gemeenten nu al gebruik maken van de in het beoordelingskader gevonden mogelijkheden om af te bakenen.
- Hoofdstuk 7: Dit hoofdstuk laat zien hoe gemeenten de mogelijkheden voor afbakening in hun eigen verordening kunnen opnemen. Het beschrijft globaal hoe artikelen in een verordening eruit kunnen zien.
- Hoofdstuk 8: Dit laatste hoofdstuk geeft een samenvatting van de handreiking.
1 Bijlage bij brief staatssecretaris Van Ooijen aan de Tweede Kamer van 20 juni 2023 (3612442-1049884-J), p. 5, 11, 15, 17 e.v. (zie: https://open.overheid.nl/documenten/addec5d5-279c-40de-b607-7b64e8441602/file: 23 augustus 2023). (verder: Hervormingsagenda Jeugd).
2 Hervormingsagenda Jeugd, p. 19/20.